پیوند زیبایی و سه‌گانه شکل، عملکرد و معنا؛ تفسیری پدیدارشناسانه از تجربۀ زیبایی‌شناسی حضور در پل خواجوی اصفهان

بیان مسئله: حکمت زیبایی معماری کهن این سرزمین، هنوز یکی از پرسش‌های اساسی است که پژوهش‌های زیادی را به خود اختصاص داده است. این مسئله با وجود بحران زیبایی‌شناسی معماری معاصر و خلأ نظریه‌پردازی در این زمینه و به ویژه در دورانی که معماری معاصر ما نسبتی با مقولۀ زیبایی از دریچۀ تفکر و معماری ایرانی ندارد، تأمل‌برانگیزتر شده است. اگرچه بسیاری از مطالعات در متون مکتوب به جای‌مانده از متفکران اسلامی و ادبیات دینی به طرح و تفسیر این مقوله پرداخته‌اند، ولی بدون شک تنها منبع موثق باقی مانده از آن دوران که بتوان مفاهیم و لایه‌های پنهان زیبایی را از دل آنها آشکار ساخت، آثار هنری به جای مانده است. هدف: بر این اساس این پژوهش سعی دارد با رجوع به یکی از آثار زیبای به جای مانده از عصر صفوی (پل خواجو)، بنیان‌های هستی‌شناسانۀ زیبایی را در این اثر بیرون بکشد و نشان دهد زیبایی در این بنا چگونه در تناسب با معماری شکل گرفته است. روش تحقیق: برای آشکارگی سرشت زیبایی، از روش پدیدارشناسی استفاده شده است و متأثر از الگوی ماکس وان مانن، تجربه‌های زیستۀ چهار گروه از افراد در حین حضور و بودن در بنا مورد تفسیر قرارگرفته است.نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش نشان از آن دارد که جهت‌گیری معماری معاصر به سمت یکی از مقولات فرم، عملکرد و معنا، منجر به آن شده که دیگر معماری نتواند واجد آن فضاهای زیبا و سرورانگیز گذشته باشد. در حقیقت، معماری زمانی زیباست که بتواند به هر سه مقولۀ فرم، عملکرد و معنا به خوبی پاسخ دهد. همچنین هفت مؤلفۀ زندگی، بیخودی، اصالت، غنای متن، منطق، شاعرانگی و تفکر- حیرت به عنوان ساخت‌های هستی‌شناسانۀ زیبایی در پل خواجو به دست آمد. ساخت‌هایی که بتوانند با تبدیل‌شدن به ساختارهای متفاوت در معماری، در خلق فضایی زیبا مورد استفاده قرارگیرند.